Het hardware-afzien van 2021

Het jaar 2021 zal voor weinigen echt een pretje zijn geweest, maar voor de hardware-wereld was het pas echt afzien. Chiptekorten en fabrieksachterstanden waren afgelopen jaar meer norm dan uitzondering, met al het uitstel van dien. Dit is hoe we in de hardware terug mogen blikken op 2021 én wat we dit jaar (eindelijk) kunnen verwachten.

Sinds eind 2020 is het al een voortdurend verschijnsel: veel te dure videokaarten. Terwijl de wereld de strijd met het coronavirus voortzette, kwamen chipbakkers over de hele wereld in zwaar weer te zitten. Gecombineerd met een groeiende interesse in het delven van cryptovaluta – zeker in het begin van afgelopen jaar — heb je een flinke storm in de markt te pakken. Het aanbod kan de vraag nog steeds niet aan, waardoor de prijzen van veel videokaarten flink zijn opgelopen.

Het oog van de storm vond in mei plaats. Rond die tijd piekten de gemiddelde, Europese videokaartprijzen op bedragen à driemaal de adviesprijs. Aantrekkelijke RTX 30-kaarten schoten wel eens uit richting het viervoud. Inmiddels zijn die prijzen ietwat gestagneerd, naar hoogstens dubbel de adviesprijs, maar de industrie loopt nog altijd achter op de mondiale vraag.

Diezelfde chiptekorten galmen in meer tech-sectoren na — dat zullen ze nog wel even blijven doen. Dr. Lisa Su, voorzitter van chipbakker AMD (bekend van CPU’s en GPU’s voor onder meer Xbox, PlayStation, Steam en zelfs Tesla-auto’s), verwacht niet dat de vraag het aanbod bij kan benen voor de tweede helft van 2022. Pat Gelsinger, de CEO van Intel, gaf aan “pas in 2023” een stabilisatie in vraag-aanbod te verwachten.

Ook relevant in 2021: de poging om cryptoboeren van gaming-kaarten te weren. Voor het delven van digitale valuta is vaak dezelfde soort rekenkracht vereist, waardoor Bitcoin- en Etheruem-magnaten “onze gaming-kaarten” het liefst en masse opkopen. Nvidia rolde een reeks doelgerichte mining-kaarten uit en bracht de RTX 2060 terug uit de dood om de druk op high-end kaarten voor gamers te verlagen. AMD verkoopt hun eigen videokaarten zelf altijd tegen de adviesprijs, via de officiële (en vaak overbelaste) webwinkel. Alle beetjes helpen.

Chiptekort of niet, anno 2021 leek Intel eindelijk op stoom te komen in het afweren van AMD. Te lang hield de blauwe gigant vast aan verouderde procedés, terwijl AMD met diens efficiënte Ryzen-processor jarenlang marktaandeel wegsnoepte. Met de twaalfde generatie Core-processoren, de zogenaamde Alder Lake-generatie, zet Intel eindelijk een overtuigende inhaalsprint in.

Op 10 nanometer lopen de CPU’s van Intel nog altijd achter op AMD’s procedé van 7 nanometer, maar Alder Lake innoveert op andere fronten. Door de processor te splitsen in grote “Performance”-kernen en kleinere “Efficiency”-kernen creëert Intel een nieuw rendement. In zowel gaming als productie speelt Intels topmodel, de Core i9-12900K, vaak quite met AMD’s Ryzen 9 5950X van vorig jaar. Dat hebben we in de laatste jaren maar weinig gezien.

Dat de nieuwe CPU’s van Intel ook iets competitiever insteken qua prijs, brengt de balans verder terug. Al met al voorspelt het veel goeds voor dit jaar, nu Alder Lake ook laptops aandoet en AMD de 5 nanometer Ryzen 7000-generatie voor de tweede helft van 2022 inroostert.

Achterstand bij chipfabrieken betekende afgelopen jaar helaas ook uitstel voor veel interessante tech-producten. De veelbelovende Steam Deck had krap aan nog in 2021 verschenen kunnen zijn, maar werd noodgedwongen doorgedrukt naar op zijn vroegst februari 2022. Voor de al veel eerder aangekondigde Playdate viel het nog zwaarder; daar liep de volledige productielijn in de soep.

De eerste oplage aan Playdates had evenals rond “eind 2021” moeten verschijnen, maar kort daarvoor bleken de geïntegreerde accu’s van die complete eerste lading volstrekt onbetrouwbaar. Veel Playdates startten amper tot niet op, zo liet Panic weten per e-mail aan pre-orderaars. Duizenden schattige handheldjes moesten heen-en-weer voor een nieuwe batterij.

En ja, ook voor Playdate geldt dat chiptekorten de productie vertragen. Panics 1-bit handheld is absoluut geen krachtpatser, maar ook voor de minuscule chipset gelden wachttijden van een jaar. Het moederbordje van de Playdate werd herontworpen om ook met andere system-on-a-chips te werken, maar alsnog zou de productie niet optimaal zijn. Wie nu nog een Playdate bestelt, kan het apparaatje op zijn vroegst “vanaf 2023” verscheept krijgen.

Ook Analogue’s koddige Pocket-handheld kreeg met uitstel te maken, zij het gefaseerd. Een zeer beperkte, eerste oplage zag eind vorig jaar alsnog het daglicht, maar voor het gros van de geïnteresseerden rollen de systeempjes pas volgend kwartaal van de productieband. Gelukkig hebben we de Game Boy-games die de chique machine native afspeelt al een jaar of twintig in huis.

Anno 2021 stapte werkgeheugen weg van de lang vertrouwde DDR4-standaard. Althans, dat doet het héél geleidelijk. Het nieuwe DDR5 is, net als PCIe 5.0, vooralsnog een exclusieve mogelijkheid op Intel-moederborden vanaf de Alder Lake-generatie. De PCIe 5.0-interface wordt voorlopig vrijwel niet serieus benut, maar de DDR5-schijfjes doen langzaam hun intrede tot de markt.

De belofte van DDR5 is, uiteraard, grandioos. Meer rendement op lagere voltages, grotere volumes en vele malen snellere throughput van data. De standaard vereist ditmaal ook een vorm van automatische error-correctie op de geheugenchips, waardoor de RAM-schijven alsmaar stabieler moeten functioneren. Op papier klinkt DDR5 alsof werkgeheugen geen limieten meer kent. 

In de realiteit gaat dat uiteraard allemaal in kleine stapjes, tegen bovendien flinke prijzen. De eerste DDR5-kits toppen vaak af rond de 5.200 MT’s, waar fabrikanten begin 2021 nog over snelheden “tot wel 7.000 MT/s” spraken. Een early adopter van DDR5 haalt absoluut niet het onderste uit de hardware-technische kan. Zeker met de nog hoog gegrepen instapprijzen van DDR5 en allesbehalve lage timings, ben je voorlopig op DDR4 net zo goed af — misschien wel beter.

Als de videokaartboeren het niet fysiek tegen elkaar op kunnen nemen, dan doen ze het wel digitaal. Als 2021 één thema had voor graphics, was het wel “slimme upscaling”. NVIDIA belooft met diens Tensor-kernen al langer je resolutie algoritmisch op te kunnen schalen, onder het mom van Deep Learning Super Sampling: DLSS. De upscalingtechnologie blijkt efficiënt, wat concurrent AMD deed verlangen naar een eigen alternatief.

FidelityFX Super Resolution bleek dit jaar AMD’s antwoord op NVIDIA’s populaire DLSS. Het groene team houdt het exclusief voor selecte GPU’s, het rode kamp biedt een open-source algoritme voor ruimtelijke upscaling aan. FSR is nog jong en vaak iets minder efficiënt dan DLSS, maar de open aanpak van AMD kan ze veel goeds doen.

Niet alleen is AMD’s algoritme voor iedereen inzichtelijk, het is ook voor iedereen bedoeld. FSR draait op vrijwel alle soorten GPU’s en staat publiekelijk in de planning voor de consoles. Doordat de technologie zich breed opstelt, groeit bij ontwikkelaars mogelijk het interesse om FSR boven DLSS te stellen.

Anno 2022 zullen we ongetwijfeld een bredere implementering van FidelityFX Super Resolution zien, hopelijk ook buiten de pc-sfeer om. Of het komend jaar ook net zo mooi wordt als DLSS? Daar lijkt NVIDIA’s voorsprong nog iets te groot voor — voor nu dan.

De gong heeft geslagen: Intel betreedt het strijdveld der videokaarten. De GPU’s van het in 2021 geboren Intel Arc zien pas dit jaar het daglicht, maar de processorgigant heeft gedurende de afgelopen maanden al aardig wat grootse plannen gedeeld.

Intel Arc wil vanaf 2022 in zowel desktops als laptops GPU’s aanbieden voor “gamers en creators”. De grafische chipsets zijn voortgekomen uit de Dedicated Graphics 1-lijn (DG1) die Intel eerder afsplitste van Intel Iris-processoren. Wat ooit begon als geïntegreerde laptop-graphics, groeit volgend jaar uit tot volwaardige kaarten voor gaming met de thematische codenaam “Alchemist”. 

Geruchten spraken al over 12 GB videogeheugen en 512 execution units voor Intels eerste DG2-topmodel, die naar verluidt gelijkspeelt met NVIDIA’s GeForce RTX 3070. Dat zou geen verkeerd instappunt zijn voor een derde grote speler op de markt. Uiteraard belooft Intel daarnaast “net als de rest” een eigen alternatief op slimme upscaling. Onder de Intel XeSS-banier introduceert Intel volgend jaar een eigen, open-source upscaling-algoritme.

Tot dusver een pijnlijke terugblik op het afgelopen jaar, met her en der nog een lichtpuntje aan de horizon. Anno 2022 staat veel uitgestelde apparatuur alsnog te verschijnen, naast uiteraard weer een rits nieuwe, grandioze hardware-beloftes. Waar hoop jij de komende maanden op, als het aankomt op de tech-industrie? Laat vooral van je horen; wij speculeren hoopvol met je mee!