Manhunt: de game die de grenzen aan geweld in games oprekte

Wat zou jij doen als je achterna werd gezeten door hordes getatoeëerde, met maskers en honkbalknuppels getooide, schreeuwende idioten? Precies, rennen! Zo hard je kunt, om je ergens in een donker hoekje te verschuilen tot ze weer weg zijn. Dit is dan ook meteen zo’n beetje het belangrijkste onderdeel van de gameplay van Manhunt, het nieuwste en geruchtmakende spel uit de stal van Rockstar.

Dit intro schreef ik twintig jaar geleden bij de release van Manhunt voor de PlayStation 2 (yep, zo oud ben ik al). In deze aflevering van Afgestoft blik ik terug op de game. Heeft Manhunt de tand des tijds doorstaan? Is de game nog steeds speelbaar? Wat vind ik er in retrospectief van?

Beruchte gamerelease

Op het moment dat de game werd uitgebracht in november 2003, hadden de makers van GTA 3 en GTA Vice City al een reputatie opgebouwd onder moraalridders en verontruste ouderorganisaties. Manhunt bracht daar onder hen in ieder geval geen positieve verandering in. 

Het is dan ook zeker geen spel voor kids. Het buitensporige geweld dat in deze game in beeld wordt gebracht, heeft de game een 18+ classificatie gegeven en zorgde ervoor dat hij in Nieuw-Zeeland niet verkocht mocht worden. Ook was er een rel vanwege een moord die toegeschreven werd aan het spelen van dit spel, waardoor de game in sommige landen uit de handel werd gehaald.

Natuurlijk moeten we er met z’n allen voor zorgen dat de tere kinderzieltjes niet beschadigd worden, maar wat voor game blijft er eigenlijk over als we door deze mist van bloed en vooringenomenheid heen kijken?

In het spel neem je de rol aan van James Earl Cash, een ter dood veroordeelde crimineel die op het punt staat geëxecuteerd te worden. Maar Cash ontwaakt tot zijn eigen verbazing enkele uren na het toedienen van de ‘dodelijke’ injectie. Er schalt een ijzingwekkende stem door de ruimte waarin je je aan het begin van het spel bevindt, die je beveelt een oortje in te doen. 

Via dit oortje spreekt iemand die zich ‘The Director’ noemt tot je. De Director is de gesjeesde Hollywood-regisseur Lionel Starkweather (een stemrol van de briljant maniakale Hollywood-acteur Brian Cox) die zich de laatste jaren met zogenoemde snuff movies bezighoudt. Dat zijn illegale films die draaien om het zo spectaculair mogelijk in beeld brengen van moord en doodslag. 

Voor zijn nieuwste project ‘Manhunt’ heeft Starkweather zijn oog dus laten vallen op Cash, een stuk uitschot dat niets meer te verliezen heeft. Cash krijgt een tweede kans om zijn leven weer op te pakken, als hij tenminste tegemoetkomt aan de sadistische hobby van de Director en de nacht weet te overleven.

De nu volgende beelden kunnen als schokkend worden ervaren…

En dat zal niet meevallen, want Cash wordt gedumpt in het uitgewoonde Carcer City, waar wetteloosheid heerst en straatbendes de dienst uitmaken. Deze hunters laten zich door Starkweather betalen om hun prooi te pakken. En die prooi ben jij.

Je kunt niets anders doen dan rennen, je verstoppen in de schaduw en toeslaan wanneer de hunters hun oplettendheid even laten varen. Hiervoor kun je gebruikmaken van een heel arsenaal aan wapens. Van glasscherven, bakstenen en plastic zakken die je op straat vindt, tot knuppels, messen en later ook vuurwapens die je de hunters afhandig maakt. 

Aan het begin van het spel wordt gelukkig alles door middel van een tutorial uitgelegd. Je vindt dan al snel een plastic zak en even later staat een nietsvermoedende hunter met z’n rug naar je toe. Het is dan de bedoeling dat je Cash naar hem toe laat sluipen door voorzichtig tegen de linker analoge stick te duwen. Pas wel op dat je niet te snel loopt, want maak je geluid, dan draait de hunter zich om met alle gevolgen van dien… 

Als je vlak achter de hunter staat, zal Cash zijn rechterarm opheffen en hoor je de Director iets in de trant van “Waste the m*therf*cker” in je oor schreeuwen. Door kort op het kruisje van je controller te drukken, reken je snel af met je slachtoffer. In dit voorbeeld trek je de plastic zak over zijn hoofd, laat je hem stikken en gooi je het levenloze lichaam vervolgens achteloos tegen de grond. 

Goed, beter, knal!

Schokkend? Wacht maar tot je de andere executies ziet! Want door de knop wat langer ingedrukt te houden, kun je de hunter gewelddadiger aan z’n eind laten komen. Een vizier rond je slachtoffer kleurt na zo’n drie seconden van wit naar geel. Door op dat moment los te laten, laat je de hunter stikken en geef je hem ondertussen ook nog een paar flinke klappen. 

Houd je de knop nu nog iets langer vast – het vizier kleurt na een seconde of zes bloedrood – dan laat je de hunter op de meest gruwelijke manier aan z’n eind komen. De plastic zak wordt over het hoofd getrokken, hij krijgt wat bloederige klappen in het gezicht en ten slotte breek je met een afschuwelijk gekraak zijn nek. 

Hoe gruwelijker de executie, hoe beter Starkweather het vindt. En natuurlijk niet alleen met plastic zakken, maar met alle wapens waar je in de loop van het spel je handen op legt. Een klap met een kapmes in de longen van een hunter is mooi, maar hij kraait pas écht van plezier als je het lichaam van de hunter in een stuk of drie klappen scheidt van zijn hoofd en het lichaamsdeel vervolgens als trofee meezeult. 

Als je je te lang schuilhoudt in de schaduw of als de moorden niet ‘mooi’ genoeg zijn, zal Starkweather niet aarzelen om je smalend toe te spreken (“I’m not keeping you alive to hide in the shadows, Cash”). Hij is ten slotte met zijn duistere meesterwerk bezig en kijkt mee met alles wat je doet. 

Op de hoeken van iedere straat in Carcer City hangen beveiligingscamera’s die ervoor zorgen dat alle onuitsprekelijke misdaden worden gefilmd. Iedere keer als je een executie uitvoert, schakelt de Director vanuit zijn geheime controlekamer over op de close-up videobeelden die de camera’s registreren. Je krijgt dan een cutscene voorgeschoteld die bijdraagt aan de filmische sfeer van het spel. 

In de linkerbovenhoek knippert de tekst “rec”, er loopt een timer mee en de beelden zien eruit alsof ze met een goedkoop videosysteem zijn opgenomen. Compleet met slechte tracking, ruis, overbelichting, horizontale strepen over het beeld en de nodige bloedspetters op de lens.

Wie niet weg is…

Het grootste deel van de gameplay bestaat uit een dodelijk potje verstoppertje spelen. Als er meerdere hunters in een gebied rondlopen, moet je ze stuk voor stuk zien uit te schakelen. Een rechtstreeks gevecht met één hunter is nog wel te winnen, maar de kans is groot dat hij z’n maatjes erbij roept en als er twee of meer hunters met bijlen en sikkels op je in staan te hakken, leg je het gegarandeerd tegen ze af. Je moet er dus steeds eentje naar je toe zien te lokken. 

Dit kan door bijvoorbeeld tegen een vuilnisbak te trappen of net zoals Solid Snake op de muur te kloppen. Als een hunter dit geluid hoort, zal hij erop afkomen en het gaan onderzoeken. Linksonder in beeld heb je een radar waarop je de hunters kunt volgen. Anders dan bij Metal Gear Solid zie je je vijanden daarop alleen als je ze ook in beeld hebt of als ze geluid maken. 

Een hunter die net buiten je gezichtsveld stilstaat en niks zegt, zie je dus ook niet! Pijltjes op de radar geven aan welke kant de hunter op kijkt en de kleur (geel, oranje of rood) geeft zijn status weer. Wanneer de hunters gewoon rondlopen en niet direct vermoeden dat jij in de buurt bent, is het pijltje geel van kleur. Wanneer een hunter iets hoort of ziet en op onderzoek uitgaat, kleurt het pijltje oranje. Als hij het lichaam van een van zijn vermoorde soortgenoten vindt, wordt het pijltje rood en zal de hunter erop afrennen en versterking inroepen. 

Je kunt dit voorkomen door de lichamen van geëxecuteerde hunters op te pakken en in de schaduw achter te laten. Als de hunter niks vindt, haalt hij na een tijdje z’n schouders op, scheldt nog een keer en draait zich om, om terug te gaan naar z’n post. Het pijltje wordt weer geel van kleur. 

Dit is ook het ideale moment om hem van achteren te besluipen en toe te slaan. Maar het blijft oppassen geblazen! Want als je bijvoorbeeld over grind loopt of niet langzaam genoeg sluipt, zal hij je horen en zich met een schreeuw omdraaien, met als gevolg dat je jezelf het apelazarus schrikt.

Kettingzaag

Manhunt is geen spel waarbij je als een bezetene rondrent en schiet op alles wat beweegt. Probeer het maar, je komt er gauw genoeg van terug. Je moet (veel) geduld hebben en vaak zul je je minutenlang in de schaduw ophouden om je kans af te wachten. 

Een avatar op je scherm geeft aan of de hunters jou kunnen zien of niet. Als de avatar blauw is, ben je volledig in de schaduw verborgen. Een knipperend rood mannetje geeft aan dat ze op je afkomen en dat je je als de sodemieter uit de voeten moet maken. 

Als een hunter jou de schaduw in ziet rennen, geeft hij cynisch commentaar (“You think I am stupid?” of “You must feel at home, hiding in the shit”) om vervolgens fanatiek op je in te hakken. Ren je de hoek om en verstop je je dan in de schaduw, dan is hij je opeens kwijt (“Shit, I lost him”). 

Soms komt het wel een beetje onrealistisch over als een hunter vlak voor je neus staat en hij je niet ziet. Het is wel leuk om naar het commentaar van de hunters te luisteren terwijl je je verbergt. De bendeleden praten voortdurend tegen elkaar en in zichzelf (“I must stop talking to myself”) en proberen je te lokken door verwensingen naar je hoofd te slingeren. Iedere bende in de game heeft zijn eigen taalgebruik, inclusief de grofste vervloekingen en scheldkanonnades, al dan niet in het Spaans. Zo zijn er de achterbuurtachtige Hoods, de rechts-extremistische Skinz, de punky Innocents en de compleet geflipte Smileys, die hun gezichten verbergen achter verontrustende gele maskers. 

Later in het spel krijg je het ook nog te stellen met de corrupte Carcer City Police, de uiterst gevaarlijke lijfwachten van Starkweather en het angstaanjagende zwijn Piggsy, dat jou het liefst wil verwerken tot salami met zijn bloederige kettingzaag. 

Op ongeveer een derde van het spel worden ook vuurwapens geïntroduceerd, waardoor de stealth-levels worden afgewisseld met levels waarin een duik-en-schiet-spelwijze de boventoon voert.

Fetish of hardcore?

De doelen in het spel zijn over het algemeen vrij simpel: dood alle hunters in dit level en de deur gaat open, vind de schakelaar voor de lift, voer minimaal zoveel gruwelijke executies uit. Aan het eind van ieder level krijg je een waardering op basis van hoe goed je het volgens Starkweather hebt gedaan. 

Hierbij geldt dat hoe minder je bent gezien en hoe meer gruwelijke moorden je hebt uitgevoerd, hoe beter je scoort. Op een schaal van vijf sterren moet je er minimaal drie scoren om het bonusmateriaal vrij te spelen. Dit bestaat voor het grootste deel uit schetsen van hunters die het uiteindelijke spel niet hebben gehaald en wat achtergrondinfo over sommige bendes, maar er zijn ook vier bonuslevels te verdienen. 

Je kunt het spel zowel in fetish mode (normaal) als hardcore mode (moeilijk) spelen. Bij het spelen op het moeilijkste niveau krijg je alleen al daarvoor een ster. De hunters zijn dan nog meedogenlozer en de radar is in het geheel verdwenen, waardoor het spel soms bijna ondoenlijk wordt. Als je Manhunt voor de eerste keer speelt, is de normale moeilijkheidsgraad aan te raden, waarbij nog eens duidelijk wordt dat dit echt geen spel voor kinderen is. 

Uitwerking AI

Het spel begint weliswaar niet al te moeilijk, maar al snel word je met slimmere bendes geconfronteerd en moet je de fouten die je maakt vrijwel direct met de dood bekopen. De AI is in de meeste gevallen goed uitgewerkt. Als je bijvoorbeeld om een gebouw heen rent, op de vlucht voor een hunter, kan het voorkomen dat hij de andere kant op rent om je te verrassen. Ook als je jezelf in de schaduw verstopt voor een hunter die jouw richting op kijkt, en je maakt per ongeluk een geluid, dan verraad je je positie en ben je de klos.

Op andere momenten lijkt de AI wat willekeurig te zijn. Als je verstopt zit (en de meter geeft dat met het blauwe mannetje aan), wil het soms wel eens voorkomen dat je toch ontdekt wordt. Als je je in een steegje verstopt met een shotgun, blijven de bendeleden het donker in rennen om vervolgens een voor een afgeschoten te worden. Niet helemaal realistisch. 

De positie van de camera is af en toe op z’n zachtst gezegd ook niet optimaal. Je kunt soms niet goed zien dat je wordt aangevallen. Door  de rechter analoge stick te bewegen wijk je af van third person view en kun je in first person om je heen kijken, maar ook dit lost het cameraprobleem niet helemaal op.

Naargeestig en ijzingwekkend

Manhunt moet het vooral hebben van de beklemmende sfeer. Het introfilmpje van het spel zet direct goed de toon met een mengeling van beelden uit het spookachtige Carcer City in combinatie met een John Carpenter-achtige soundtrack. Alle elementen in het spel dragen vervolgens bij aan de naargeestige sfeer. De verlaten gebouwen, de donkere hoekjes, de graffiti op de muren, het vuil op straat. 

De graphics haalden ook toen al bij lange na niet het niveau van Metal Gear Solid 2 of Splinter Cell, maar volstaan wel. Dat je Cash daadwerkelijk alle wapens op zijn rug, in zijn broekriem en in zijn hand ziet meedragen, is een mooi detail. De personages zijn over het algemeen goed grafisch uitgewerkt, maar de omgevingen zijn blokkerig en kaal. 

Wat echt briljant is uitgewerkt, is het geluid. Net als in GTA 3 en GTA Vice City hebben de geluidsmensen van Rockstar weer een soundtrack van de hoogste plank afgeleverd. Van de hijgerige, rauwe stem van de Director tot de aanzwellende muziek op spannende momenten, aan alles is duidelijk veel aandacht besteed. 

Als je je verschuilt voor de hunters, hoor je je hart pompen, waarbij de puls sneller gaat als ze dichterbij komen en afzwakt als ze weer weggaan. Pffff… Ook als je plotseling wordt ontdekt, schreeuwt de hunter het uit en knalt de muziek plotseling uit de speakers, waardoor ik me tijdens het spelen meerdere keren kapotgeschrokken ben. 

Manhunt biedt ook nog ondersteuning voor breedbeeld-tv’s en Dolby Pro Logic II. Als je in de originele versie beschikte over een PS2-headset (bijvoorbeeld van Socom), kon je deze bij het spel gebruiken om de spelervaring te versterken. Dan hoor je de Director rechtstreeks in je oor schreeuwen. Ook kun je zelf in de microfoon roepen om hunters jouw kant op te lokken. Niet per se noodzakelijk, maar wel een leuke toevoeging.

Voldoening

Ondanks de eentonige gameplay (sluipen, aandacht trekken, wachten, executeren en weer opnieuw) en de wat trage opbouw bleef Manhunt mij boeien. Het spel is met twintig levels en vier bonuslevels – voor PS2-begrippen – behoorlijk lang te noemen. En als je het de eerste keer uitgespeeld hebt (wat voor gemiddelde spelers zo’n vijftien uur duurt), blijft er genoeg over om voor terug te komen. 

Door de uitgebreide conversaties en verwensingen van de hunters hoor je steeds weer iets nieuws. En door de verschillende manieren waarop je de levels kunt afronden, blijft het gewoon spannend. Al met al kan ik zeggen dat Manhunt zeker niet uitsluitend leunt op het excessieve geweld. In deze grimmige game is het gewoon op z’n plaats. Het geeft zelfs een vreemd soort voldoening om met een honkbalknuppel wraak te nemen op een hunter die jou eerder keer op keer afslachtte. 

Peuteren we de schil van geweld van Manhunt, dan blijft er gameplay over die zeker niet onderdoet voor de gemiddelde stealth game. Rockstar verdient (alsnog) credits voor deze gedurfde poging om iets vernieuwends te maken: een gruwelijke, maar intense spelervaring. 

En anno nu?

In 2003 was dit een prima game in z’n genre. Een experiment met excessief geweld in een game, dat goed uitpakte, maar geen bijzonder verkoopsucces werd zoals de GTA-serie, al kwam er enkele jaren later wel een Manhunt 2 uit. Daarvan had de verhaallijn overigens niets te maken met het eerste deel.

Maar hoe zit dat nu? Kunnen we ‘m op de huidige generatie consoles spelen? In 2016 bracht Rockstar de oorspronkelijke PS2-versie van Manhunt in 1080p-resolutie naar de PS4, zodat de game nu op zowel de PS4 als de PS5 te spelen is. (Op dat laatste platform werkt hij overigens niet helemaal vlekkeloos, helaas.)

Behalve een verbeterde resolutie kreeg de game ook trofeeën, Share- en Remote-play en ondersteuning van een tweede scherm via de PS Vita. Ik heb Manhunt via Remote-play op mijn PS Vita gespeeld en dat ging prima.

Op het kleine scherm zien de graphics – hoewel duidelijk van de PS2-generatie – er zeker acceptabel uit en het geluid heeft de tand des tijds prima doorstaan. Op de PS4 en PS5 is het visueel duidelijker hoe oud deze game is, omdat de vrij lege en ongedetailleerde omgevingen dan extra opvallen. Het is jammer dat de koptelefoonfunctie, zoals die bedoeld was op de PS2, niet meer werkt in de opgepoetste versie.

Spelend in 2023 valt vooral op hoe lastig de besturing van games in die tijd was. Gedoe met L1 om te rennen, L2 en L3 om zijwaarts te bewegen, kruisje om te schieten of te gooien, rondje om van wapen te wisselen, de rechterstick gebruiken om in de eerste persoon om je heen te kijken… Alles is anders dan je het bij moderne games bent gewend. En dan helpt het niet als je snel actie moet ondernemen omdat je bent gespot.

Toch werkt het globale concept nog altijd net als toen. De muziek en geluidseffecten doen hun werk uitstekend, net als de actie met de scheldende en rennende hunters. Ja, het is geweldsporno en het is nihilisme ten top, maar dan wel overgoten met een enerverend gameplay-sausje.

Het is zeker de moeite waard om deze klassieker (dat kunnen we nu wel zeggen) van Rockstar weer eens af te stoffen, je koptelefoon op te zetten en wat trofeeën te gaan verzamelen. Mits je voldoende geduld en een beetje een sterke maag hebt.