Zo vind je de beste microfoon voor jou

Of je nu een podcast wilt beginnen of je livestreams wilt verbeteren: de beste microfoon voor jouw stem vinden, is niet altijd even makkelijk. Met deze gids helpen we je een weg te banen door de wirwar van microfoontermen, kabelsoorten en relevante audio-apparatuur. 

Laten we vooropstellen: de ‘perfecte microfoon’ voor iedereen bestaat niet. Naast alle complexiteit van audiotechniek is geluid bovenal een kwestie van smaak en situatie. Er is geen microfoon die in alle omstandigheden en voor ieders stemgeluid altijd het beste klinkt. Dat neemt echter niet weg dat er ongetwijfeld meer dan genoeg microfoons zijn die prima aansluiten op jouw specifieke situatie. 

Om het kaf van het koren te scheiden, is enige basiskennis over microfoons (en versterkers) van belang. Welke details doen er meer of minder toe en wat is er zoal te verkrijgen voor een bepaald budget? We zetten de broodnodige basics uiteen.

Wat voor microfoons zijn er zoal?

Sinds de uitvinding van de microfoon zijn er allerlei verschillende technologieën gebruikt om geluidsgolven op te pikken, van kristallen tot lasers. Afhankelijk van verschillende (technische of culturele) toepassingen komen er vaak weer andersoortige microfoons kijken. De ouderwetse bandmicrofoon levert ook vandaag de dag nog dat klassieke Polygoonjournaal-klankgeluid, terwijl hedendaagse earbuds stemgeluid oppikken met luchtdrukgevoelige chips. Microfoons van alle soorten en maten omringen ons te allen tijden. 

Hebben we het echter over het opnemen (of uitzenden) van stemgeluid, dan kijken we vandaag de dag vooral naar twee overkoepelende pilaren in de audioproductie: dynamische microfoons en condensatormicrofoons. Ben je op zoek naar professioneel materiaal voor podcasts en livestreams, dan ben je bij deze twee groepen aan het juiste adres.

Dynamische microfoons, voor flexibel stemmenwerk

Dynamische microfoons zijn eigenlijk ‘omgekeerde luidsprekers’. Door met geluidsgolven een magneetje in beweging te brengen, genereert het systeem spanning — en daarmee een audiosignaal. Traditionele luidsprekers werken precies andersom: het audiosignaal brengt een magneet in beweging, die met behulp van een membraan geluidsgolven opwekt.

Zoals de naam al doet vermoeden is de dynamische microfoon flexibel inzetbaar. Het dynamische profiel heeft een hogere tolerantie voor volume, maar is bijvoorbeeld ook schokbestendiger. Niet voor niets zijn de zangmicrofoons in concertzalen of karaoke-kroegen doorgaans van de dynamische soort. 

Heb je een ‘beweeglijk’ stemgeluid of barst je regelmatig in dramatische musicalzang uit, dan verdienen dynamische microfoons de voorkeur. Voor studiogebruik worden uitzonderlijk chique dynamische modellen gemaakt; de Shure SM7B stelt zich op als een heilige graal voor podcasters, maar draait ook overuren in de (thuis)studio’s van stemacteurs en zangers. Voor grofweg een vijfde van de prijs scoor je een RØDE PodMic, die voor de meeste (beginnende) podcasters en streamers al luxe genoeg klinkt.

Condensatormicrofoons, voor dat echte radiogeluid

De condensatormicrofoon pikt geluid op met behulp van condensatoren, die de luchtdrukveranderingen van een membraan omzetten in elektrische signalen. De microfoons zijn daarbij te verdelen in zogeheten grootmembraan- en kleinmembraancondensatormicrofoons. De kleine variant vinden we terug in onder meer de dasspeldjes uit videoproducties en theaters, terwijl het grootmembraan vaste kost vormt voor professionele stemopnames.

Vooral de grootmembraancondensatormicrofoons stellen zich behoorlijk gevoelig op. Schokken zijn hier uit den boze, net als te luide vocalen of geluiden. De microfoon vereist een rustige set-up, een relatief constant spraakvolume en bovendien meestal additionele fantoomvoeding (vaak +48 volt) om de interne condensatoren van spanning te kunnen voorzien. In ruil daarvoor krijg je wel een behoorlijk rijk stemgeluid, wat velen associëren met zwoele radiopresentatie of de epische voice-overs van filmtrailers.  

Zowel dynamische als condensatormicrofoons zijn tegen allerlei uiteenlopende budgetten te verkrijgen. Een fatsoenlijke microfoon begint meestal rond de 50 euro, waarbij de überluxe modellen de instapprijs rap vertienvoudigen. Zeker voor beginners en lagere budgetten biedt het grootmembraan veel uitkomsten: met een investering tussen de 50 en 100 euro klinkt je stream of podcast al snel ‘radiowaardig’ genoeg. 

De Samson C01 en Audio-Technica AT2020 zijn slechts een kleine greep uit de gigantische hoop aanraders, voor nota bene (ruim) onder de 100 euro. Beide grootmembraancondensatormicrofoons komen overigens ook in alternatieve uitvoeringen met andere aansluitingen, want ook dat blijkt geen onbelangrijke keuze…

Met een investering tussen de 50 en 100 euro klinkt je stream of podcast al snel ‘radiowaardig’ genoeg.

Beeld: Tom Kauwenberg

Beeld: Tom Kauwenberg

Welke aansluiting is voor mij: XLR of USB?

Los van het type microfoon is het soort aansluiting de volgende knoop om door te hakken. Daarbij gaat de keuze vooral tussen het analoge (XLR) of het digitale (USB). Qua kwaliteit kunnen beide manieren grofweg dezelfde resultaten boeken, maar vooral de werkwijze dient goed aan te sluiten op de eindgebruiker.

XLR, de analoge optie

XLR-microfoons zijn puur analoge apparatuur, die enkel met een digitaal-analoogomzetter (DAC) aangesloten kunnen worden op bijvoorbeeld een computer. Omdat deze microfoons volledig extern versterkt worden, vallen XLR-opties meestal goedkoper uit. Dat is niet anders dan logisch: deze apparatuur bespaart op zaken als geïntegreerde geluidskaarten. 

De keerzijde daarvan is dat bij de keuze voor een XLR-microfoon nóg een keuze komt kijken: die van een geschikte DAC of basaal mengpaneel. Klinkt complex en prijzig, maar dat valt uiteindelijk reuze mee. Een degelijke DAC voor online content creation is al te vinden vanaf circa 60 euro. Investeer je meer, dan krijg je vanzelf de mogelijkheid om meer kanalen op te nemen (handig voor podcasts) of om het klankgeluid net wat nauwkeuriger te ‘sturen’.

Hoe zit dat met DAC’s en mengpanelen?

Wat betreft specificaties voor een DAC: ze kunnen buitenproportioneel hoog oplopen, maar verkijk je vooral niet op al die veelbelovende cijfertjes. Voor de meeste internetbelletjes, livestreams en podcasts voldoen 16-bit audiodiepte en sample-frequenties van 48 kHz al ruimschoots. Populaire instapmodellen zien we terug bij onder meer de Focusrite Scarlett-reeks, maar ook bekende namen als M-Audio en Behringer bieden veel betaalbare DAC’s aan. 

Met grotere investeringen komen uiteraard hogere specificaties, maar optioneel ook meer (XLR-)kanalen en andere interessante foefjes. Hebben we het over de heilige graal van mengpanelen, dan hebben we het over bijvoorbeeld de RØDECaster-serie. Met ruim voldoende invoer, ingebakken geluidsverwerking en een programmeerbaar soundboard is dit mengpaneel een podcaststudio op zichzelf. 

Let op: In het geval van de meeste condensatormicrofoons is ook van belang dat de XLR-poort verrijkt is met de eerder aangehaalde fantoomvoeding, doorgaans +48 volt aan spanning vanuit de DAC. Neem dat soort zaken altijd in acht wanneer je een audiopaneel zoekt voor jouw specifieke microfoon(s).

USB, alles-in-één en direct digitaal

Vanzelfsprekend is een USB-microfoon van zichzelf al gedigitaliseerd. De microfoon integreert daarvoor een kleine geluidskaart, die het analoge signaal coverteert en door een doodnormaal USB-kabeltje pompt, vaak alsnog bijgestaan door directe feedback via een eigen 3,5 mm audio-poort. De USB-microfoon is daardoor zowel microfoon als bijbehorende DAC ineen, wat deze optie direct tot de simpelere van de twee maakt.

USB-microfoons zijn daardoor vaak wat duurder dan hun analoge broertjes, met toch een aantal eigen beperkingen om in acht te nemen. Een USB-microfoon is weliswaar makkelijker in gebruik —  bijvoorbeeld ook op reis — maar laat zich lastiger integreren in podcaststudio’s en wordt mogelijk ‘gebottleneckt’ door de geïntegreerde geluidskaart. Al zit er nog zulke mooie analoge techniek in; de eindkwaliteit is afhankelijk van de digitale conversie. Een chique DAC doet dat doorgaans beter dan een compact geluidskaartje in de microfoon zelf. 

Niet gek ook dat de ‘hybride’ optie tegenwoordig een middenweg biedt. Microfoons als de Shure MV7-K bieden zowel analoge XLR-uitvoer als volledig afgebakken USB-uitvoer aan. Die optie leent zich goed voor beginners die (nog) niet weten wat ze precies willen, maar koste wat kost future-proof willen zijn. Zo kun je rustig beginnen met een simpele USB-opstelling, om later met dezelfde studiomicrofoon over te stappen op een luxe mengpaneel. 

Hybride microfoons zijn nog relatief zeldzaam en prijzig; de knoop volledig doorhakken doet de portemonnee dus goed. Ons advies: kies vooral een USB-microfoon als je zo snel mogelijk klaar wilt zijn voor 80 tot 150 euro. Ben je doorgaans toch meer hands-on met contentproductie of apparatuur, dan is een betaalbare XLR-microfoon plus een mooi mengpaneeltje waarschijnlijk de betere optie. Een dergelijke combo is overigens ook te vinden vanaf circa 100 euro. 

Doen opnamepatronen en richtingskarakteristiek er nog toe?

Elke microfoon heeft natuurlijk een eigen manier van geluid oppikken, ongeacht de soort technologie. Van welke hoeken de apparatuur geluidsgolven binnen laat komen, noemen we het opnamepatroon of de richtingskarakteristiek, in het Engels de zogenaamde polar patterns. Deze zijn onder te verdelen in allerlei verschillende eigen smaakjes, maar voor stemmenwerk lonen vooral de cardioïde en soms bi- of omnidirectionele patronen. 

Het cardioïdeprofiel, wegens diens bovenaanzicht ook wel de ‘nierkarakteristiek’ genoemd, vinden we doorgaans in de meeste studiomicrofoons. Het gros van het geluid wordt uit één specifieke richting opgepikt, terwijl de achterzijde aanzienlijk minder gevoelig afgesteld is. Zeker voor streamers loont zo’n ‘unidirectioneel’ profiel: een luid klikkend toetsenbord direct áchter de microfoon komt bijvoorbeeld al minder hard binnenvallen dan het stemmenwerk van voren.

Super- en hypercardioïden spelen met de niervorm, door deze te versmallen en aan de achterzijde alsnog een greintje geluid binnen te laten. Afhankelijk van de omgeving en het stemgeluid kunnen deze profielen wat nuance aan het stemgeluid toevoegen, al zijn het hoofdzakelijk audiopuristen die het auditieve verschil tussen super- of hypercardioïden direct op zullen pikken. Sommige streamers vinden het juist leuk om wat gerikketik van hun toetsenbord mee te nemen in de uitzending; daar lenen deze opnamepatronen zich uitzonderlijk goed voor.

Bidirectionele of omnidirectionele profielen zijn minder veelvoorkomend bij vocale apparatuur, afgezien van bijvoorbeeld dasspeldmicrofoontjes. Desalniettemin wordt deze richtingskarakteristiek nog regelmatig meegenomen in studiomicrofoons met schakelbare profielen, zoals de langlopende Yeti-lijn van Blue en Logitech. Door geluiden evenredig van voor en achter (of álle kanten) op te pikken, wordt het mogelijk om bijvoorbeeld ook een meerkoppige podcast met slechts één microfoon op te nemen. Voor solo-stemmenwerk verdient een unidirectioneel opnamepatroon echter nog altijd de voorkeur. 

Op zoek naar verder advies?

Tot dusver onze startersgids rondom microfoons. De wereld van professionele audio gaat behoorlijk diep, maar hopelijk maakt deze uiteenzetting de jungle van audiotechnische termen nog enigszins behapbaar. Mocht je op zoek zijn naar meer informatie over handige upgrades voor je microfoon, zoals popfilters en geluidsabsorptie: geen zorgen, daarvoor hebben we een afzonderlijke microfoon-accessoires koopgids.

Heb je nog andere, prangende vragen over specifieke terminologie of zoek je nog wat persoonlijk koopadvies? Schroom vooral niet om een reactie achter te laten; grote kans dat onze tech-redacteuren je met liefde verder helpen, uiteraard ook vanuit onze knusse Discord-server. Pas wel op voor de presentatoren van Iedereen vond dat leuk; die proberen gretig zieltjes te winnen voor hun eigen podcast…