Twee seizoenen Foundation vertellen de kroniek van een sterrenstelsel

Afgelopen vrijdag verscheen de laatste aflevering van het tweede seizoen Foundation op Apple TV+. Voor wie nog niet was ingestapt volgt hier een kennismaking. Deze review is een introductie voor de gehele serie en bevat zo min mogelijk spoilers. Als je het eerste seizoen al hebt gezien en benieuwd bent of je door moet kijken, kan ik met een gerust hart zeggen dat dat het geval is. Je wilt absoluut weten wat er verder gebeurt in het sterrenstelsel van Trantor, Anacreon, Thespis, en natuurlijk Terminus.

Voor oningewijden, dat laatste was een rijtje namen van de planeten die een rol spelen in de toekomst van de mensheid. We spreken dan over tienduizenden jaren na de dag van vandaag. De mensen hebben het heelal gekoloniseerd en de collectieve herinnering aan de aarde is bijna geheel vervaagd. Centraal in de toekomstige beschaving staat het keizerrijk gevestigd op de planeet Trantor. Hieraan zijn alle andere werelden onderworpen.

“Vraag een historicus eens wat de beste uitvinding van de mens was. Vuur? Het wiel? Het zwaard? Ik zou zeggen: geschiedenis zelf. Geschiedenis bestaat niet uit feiten. Het is een verhaal zorgvuldig samengesteld en vormgegeven. Met de woorden van de juiste schrijver wordt een schurk een held en een leugen de waarheid.”

Het einde van de geschiedenis

Het keizerrijk, simpelweg Empire genaamd, wordt totalitair geregeerd door een triumviraat dat uit klonen van de eerste keizer Cleon bestaat. Deze klonen worden ieder ook Empire genoemd. Het zijn drie ‘broeders’ in oplopende leeftijdsfasen: Dawn (Cassian Bilton), Day (Lee Pace) en Dusk (Terence Mann). Als Dusk sterft, wordt een nieuwe embryo geactiveerd en schuift iedereen een plaatsje op. Zo wordt Empire al zeshonderd jaar bestuurd. Hoewel de broeders genetisch identiek zijn, begint hun onderlinge band op een gegeven moment echter barstjes te vertonen. Er is crisis op komst.

De mathematicus Hari Seldon (Jared Harris) voorziet namelijk de ondergang van Empire. Hij doet dit op basis van de wetenschap die psychohistorie wordt genoemd. Hierbij worden wiskundige technieken gebruikt om het gedrag van grote groepen mensen en daarmee de gebeurtenissen in het heelal te voorspellen. Een soort mengeling van economie, politicologie en aardrijkskunde. Seldon is ervan overtuigd: Empire zal vallen en de menselijke beschaving zal ineenstorten. De keizers kunnen het proces alleen vertragen. Zijn advies is om een samenleving aan de rand van het sterrenstelsel op te bouwen met alle kennis die de mensheid heeft vergaard, zodat deze voor de generaties na de Fall beschikbaar zal blijven. Deze gemeenschap noemt hij: Foundation.

Op een dag is er een brute aanslag op de infrastructuur van Trantor. Het einde van de geschiedenis is begonnen.

Honderden jaren

Ik heb de boeken van Isaac Asimov over Foundation niet gelezen, dus ik kan daar geen vergelijking mee maken, maar de televisieserie voelt in alles groots aan. Het verhaal bestrijkt honderden jaren, keizers komen en sterven, de uithoeken van het sterrenstelsel worden bezocht en de diepste levensvragen komen aan bod. Dit is geen luchtig sciencefiction-avontuur met duidelijk afgetekende helden en schurken. Het is een serie die de futuristische setting en technologische mogelijkheden aangrijpt om de belangrijkste filosofische thema’s rond determinisme, menszijn en ethiek te beschouwen. Wat dat betreft doet Foundation vooral denken aan Blade Runner en de ondergewaardeerde serie Raised by Wolves. Beide uit de koker van Ridley Scott.

De schrijvers-producenten van Foundation zijn Josh Friedman en David S. Goyer. Twee veteranen in het actie- en sciencefiction-genre. Goyer en Friedman hebben een duidelijke visie en doen (in dit geval) weinig concessies aan het grote publiek. Foundation is overweldigend in zijn reikwijdte en diepgang. Het verhaal is uitermate complex en de interpretatie van de gebeurtenissen wordt je niet op een presenteerblaadje aangeboden. Je zult zelf na moeten denken, maar dat is dus ook de kracht van deze serie. Als je weet waar je aan begint, stimuleert Foundation je hersenen in een mate die zelden bereikt wordt door mainstream televisie. Maar is het dan nog wel mainstream? Als je puur naar het uiterlijk van de serie kijkt wel.

Volwassen karakter

Want Foundation oogt prachtig! De verstedelijkte planeet Trantor is even indrukwekkend als Coruscant of het Los Angeles uit Blade Runner. Er zijn weelderige tuinen en woeste woestijnen. Het uiterlijk van de ruimteschepen, technologie, kostuums en gebruiksvoorwerpen is tot in de puntjes verzorgd. En dan te bedenken dat het totale budget voor het eerste seizoen van tien afleveringen (45 miljoen dollar) minder bedroeg dan de kosten van een enkele aflevering van The Rings of Power of Citadel.

Het serieuze, volwassen karakter van de serie wordt op geen enkele manier afgezwakt. Er zijn meedogenloze plannen, ingenieuze executies en er is zelfs seks in dit universum. Take that, Star Wars! De gevechten zijn in het eerste seizoen wat statisch en geven niet goed de omvang van de conflicten weer, maar in het tweede seizoen wordt alles naar een hoger niveau getild, inclusief de actiescènes. Seizoen 2 heeft ook meer humor. Niet in de vorm van anachronistische oneliners of een knipoog naar het publiek, maar wel met de introductie van wat luchtiger personages. Een leuke afwisseling, maar de serie blijft zichzelf en de kijker serieus nemen.

Demerzel

Empire heeft de macht over triljoenen mensen. Ooit waren er ook robots in het sterrenstelsel (Isaac Asimovs beroemde wetten van de robotica komen even ter sprake), maar daarvan is er maar eentje over: Demerzel (Laura Birn). Zij speelt een cruciale rol binnen de machtsstructuur van Empire, want ze is met de keizerlijke dynastie meegegroeid sinds de eerste Cleon eeuwen geleden. Demerzel heeft ambitie, gevoelens en geloof – ze is haast more human than human.

Laura Birn zet in Foundation een van de intrigerendste robots neer sinds Officer K (Ryan Gosling) in Blade Runner 2049. Maar ze is niet de enige die knap acteerwerk levert. Vooral de hoofdrollen worden sterk ingevuld. De serie omvat meerdere tijdperken en locaties, dus de aandacht verschuift voortdurend binnen een breed scala aan personages. Een paar mensen duiken echter steeds weer op en het is goed dat daar bekwame (relatief onbekende) acteurs voor zijn gecast. Lou Llobell als de briljante leerling Gaal, Leah Harvey als de harde, plichtsgetrouwe Salvor, Cassian Bilton als de gevoelige Empire Dawn en Jared Harris als de wiskundige ziener Hari Seldon. Hij die alle gebeurtenissen in gang zet. En dan is er nog Lee Pace als Empire Day…

Pace kennen we als de elfenkoning Thranduil in The Hobbit-trilogie en het is niet verwonderlijk dat hij in Foundation opnieuw als imposante monarch is gecast. De man straalt schoonheid en gezag uit. Hij ziet eruit als een engel (in de woorden van Billy Connolly), maar is vaak een ware duivel. Empire Day probeert wanhopig de door Seldon voorspelde val van het keizerrijk te voorkomen en neemt daartoe draconische maatregelen. Pace laat ons alle facetten zien van een verharde heerser wiens wereld hem ontglipt.  

Individuele vrijheid

Maar in welk tempo zal de Fall zich voltrekken? En is het mogelijk om een voorspelde gebeurtenis te voorkomen, juist omdat je er al weet van hebt? Psychohistorie berekent de bewegingen van groepen mensen en grote gebeurtenissen, maar er blijft ruimte voor individuele vrijheid en zelfbeschikking. Althans, zo gedraagt iedereen zich wel, of ze nou in de voorspellende wetenschap geloven of niet. Het is natuurlijk ook menselijk om ervan uit te gaan dat je handelingen zin hebben en geen speling zijn van het lot. Maar hoe zit het dan met de robot Demerzel? Of met de gekloonde keizers? Zijn die eigenlijk wel menselijk?

Er blijven nog genoeg vragen over voor een derde seizoen Foundation. Hoewel de producenten niets hebben bevestigd, ga ik ervan uit dat die er ook gaat komen. Mijn ogen, oren en brein hebben er al zin in.

Conclusie

Beeld: Leah Harvey and Lou Llobell in “Foundation,” now streaming on Apple TV+.

Als je puistjes krijgt van vraagstukken over het leven, de ziel en het lot, dan raadt de dermatoloog je aan om niet aan Foundation te beginnen. Deze serie doet geen concessies aan het grote publiek dat vaak hapklare-brokken-sciencefiction gewend is. Foundation biedt prachtige beelden, sterk acteerwerk en intrigerende verhalen. De kijker wordt ondergedompeld in een universum dat zich qua reikwijdte kan meten met Star Wars en Star Trek en qua diepte met Blade Runner en Dune. Bepaalt de wetenschap de toekomst van de mensheid of is dat uiteindelijk toch het individu? Foundation geeft je de antwoorden. Deels.

Pluspunten

• Zeer complex, wat kijkers aan zal trekken
• Visueel prachtig
• Sterk acteerwerk

Minpunten

• Zeer complex, wat kijkers af zal schrikken
• Actiescènes zijn wat saai, maar worden beter in het tweede seizoen

Beeld: Leah Harvey and Lou Llobell in “Foundation,” now streaming on Apple TV+.