The Boy and the Heron kwam afgelopen juli uit in Japan. Voorafgaand aan de release had Studio Ghibli geen promotiemateriaal verspreid, behalve een poster met een reiger en de titel van de film: Kimitachi wa Dō Ikiru ka (Hoe leef je?). Er waren geen voorfilmpjes, geen merchandise en zelfs de cast en crew werden voor het grootste deel geheim gehouden. Door dit besluit kreeg de bioscoopganger een zo onbevangen mogelijke ervaring, niet verpest door trailers die vaak al elk plotpunt en visueel detail weggeven. Geheel in die lijn, ga ik in deze review ook zo min mogelijk over de film verklappen.

Wat ik wel kan onthullen is dat The Boy and the Heron een prachtige film is geworden. Meesteranimator Hayao Miyazaki (Princess Mononoke, Spirited Away) heeft er weer al zijn verbeeldingskracht, ethisch gevoel en tekentalent ingestoken. De Japanner is een grootmacht in de filmindustrie. Ondanks dat Miyazaki al sinds zijn zestigste verjaardag periodiek aangeeft met pensioen te gaan (de man is nu tweeëntachtig!), maakte hij de wereld de afgelopen decennia een steeds fijnere plek met pareltjes als Howl’s Moving Castle, Ponyo en Arrietty.

The Boy and the Heron is een heerlijke, bitterzoete fantasie — Stilbeeld uit The Boy and The Heron. Afbeelding: GKIDS Films.

Een minuut per maand

En nu is er dus The Boy and the Heron, waarvan het productieproces zeven jaar heeft geduurd. Studio Ghibli heropende zichzelf voor dit project (de laatste film was The Wind Rises uit 2013) en trok veel van de oudgedienden aan. Om The Boy and the Heron te financieren, moest de productiemaatschappij Miyazaki ervan overtuigen om de Ghibli-filmotheek aan Netflix en andere televisiediensten te verhuren. Miyazaki heeft net als ik geen mobiele telefoon, maar ook geen computer en hij was zich er niet van bewust dat streaming bestond.

Toen de productie in 2016 begon, werd er geen deadline gesteld voor de film. In plaats van de tien minuten per maand die Miyazaki in zijn jongere jaren haalde (hij werkt al sinds 1963 in de animatiefilm-industrie), produceerde Studio Ghibli nu soms maar een minuut aan getekende beelden voordat de maand voorbij was. Geen wonder dat de kosten hoog opliepen. The Boy and the Heron is met een budget van 95 miljoen dollar de duurste film uit de Japanse geschiedenis.

Maar waar Disney 200 miljoen dollar nodig heeft om een film te maken die eruit ziet ALSOF het handgetekend is, toont The Boy and the Heron ons de echte creativiteit en magie van celanimatie. En daar kan geen Wish, Spider-Man: Across the Spider-Verse of Arcane tegenop, hoe mooi die er ook uitzien door de herwaardering van 2D-elementen. The Boy and the Heron vliegt oog, hart en ziel binnen. De personages ademen leven en emotie en de omgevingen zijn idyllisch en wonderlijk. Ruisende pijnbomen, een wereld bedekt met water en een doorgang die verandert in een bibliotheek. De tekeningen ontroeren op een manier die alleen Studio Ghibli nog lijkt te kunnen bewerkstelligen.

Het alledaagse en het fantastische

Daarnaast blinkt The Boy and the Heron ook weer uit in de verhalende elementen. Het schrijfwerk van Miyazaki combineert altijd het alledaagse met het fantastische. Een reis van de protagonist, gegrond in realiteit, mondt uit in de verkenning van de diepste gevoelens en metafysische vraagstukken in een droomachtige dimensie. Voor allebei is er evenveel aandacht. Een jongen die gehaast zijn broek aantrekt is net zo interessant als een volle maan waar wonderlijke wezens naartoe zweven. Beiden tonen iets dat onmisbaar is voor de voortgang van het relaas.

The Boy and the Heron vertelt een deels autobiografisch verhaal waarin alle stokpaardjes van Miyazaki weer op ingenieuze wijze voorbij komen. Het scheppingsproces, vliegende zaken, moederliefde, padden, steile trappen, dood en optimisme. Al deze thema’s zijn weergegeven met de typische Miyazaki-humor (vooral veel malle dieren), een oceaan vol fantasie en een vleugje horror. Net als in de meeste Studio Ghibli-films ontwikkelt niet alleen de protagonist zich gedurende het verhaal, maar ook de antagonist(en) en de andere personages.

Je kunt je afvragen of er überhaupt wel slechteriken zijn in Ghibli’s animatiewereld. Iedereen is een individu met eigen dromen, zwakheden en kracht. Banden tussen personages veranderen en verlossing komt vaak uit onverwachte hoek. Dit maakt ook het plot van The Boy and the Heron weer wonderlijk en onvoorspelbaar. Je kunt je onder Miyazaki’s hoede mee laten voeren naar het onbekende. Achteraf zie je hoe het tapijt geweven is, maar tijdens het kijken weet je vaak niet welke draad over de andere heen zal gaan.

Lieflijke tonen

Zoals gewoonlijk componeerde Joe Hisaishi de soundtrack voor deze Ghibli-film. Hoewel hij niet zulke memorabele melodieën als op zijn eerdere scores levert (al moet je ze daarvoor misschien vaker horen), vormt de muziek weer een prachtige ondersteuning van hetgeen zich afspeelt op het witte doek. Er zijn lieflijke tonen bij de kleinere momenten en een bombastisch orkest als de fantasiewereld in al zijn kracht de kijker omgeeft. Want dat is wat deze film doet. Hij overweldigt ons met de schoonheid van het alledaagse en het fantastische vanuit het oogpunt van het genie dat Miyazaki heet.

Conclusie

Voor de wereldwijde release deze maand zijn er wel trailers van The Boy and the Heron gemaakt. Veel hardcore Ghibli-fans weigeren deze echter te kijken en ik raad je aan hetzelfde te doen. Eigenlijk moet een filmliefhebber helemaal geen trailers kijken, maar dat is een ander verhaal dat een andere keer verteld moet worden. Voor nu volstaat te zeggen dat Miyazaki weer een visueel en narratief meesterwerk heeft afgeleverd. Een jongen, een reiger en een heleboel andere vogels verzorgen een prachtige afsluiting van 2023.