Moraliteit in Dragon Ball Z

Als kind waren ik en mijn vrienden helemaal in de ban van Dragon Ball Z. Leraren en ouders vonden dit echter maar niets, die opgefokte Japanse serie waarin personages elkaar afleveringen achter elkaar tot pulp probeerden te slaan. Met het verschijnen van Dragon Ball FighterZ is dit een uitstekend moment om eens te kijken naar de rol die moraliteit speelt in de wereld van Dragon Ball Z.

Dragon Ball Z is een serie die bekend staat om zijn extreme geweld. Zowel de good guys als de bad guys schrikken er niet voor terug elkaar flink toe te takelen met Spirit Bombs, Destructo Discs en Kamehameha’s. Dit roept de vraag op hoe het er eigenlijk voor staat met het morele kompas van de verschillende partijen in de serie. Aan de hand van een aantal ethische theorieën probeer ik in dit artikel de moraliteit van Dragon Ball Z bloot te leggen.

Saiyans en de oorlog van allen tegen allen

Wanneer we het over moraliteit in Dragon Ball Z gaan hebben, moeten we eerst het belangrijkste alien-ras uit de serie bespreken: de Saiyans. Saiyans zijn een krijgersras dat vanwege zijn natuurlijke kracht en agressie geboren lijkt te zijn om te vechten. Dit doen de Saiyans dan ook op grote schaal. Zo roeien ze hele bevolkingen van planeten uit om deze planeten vervolgens te verkopen aan de hoogste bieder. De vechtlust van de Saiyans is echter zo groot, dat ze niet alleen vechten met anderen, maar vooral ook met elkaar. De voortdurende interne conflicten zorgen er uiteindelijk voor dat de oorspronkelijke thuisplaneet van de Saiyans, Sadala, vernietigd wordt.

De natuurlijke staat van de maatschappij van de Saiyans lijkt dan ook op wat de Britse filosoof Thomas Hobbes de ‘oorlog van allen tegen allen’ noemt. Een staat van continue strijd, waarin iedereen constant op z’n hoede moet zijn. De enige manier waarop mensen volgens Hobbes uit deze strijd kunnen komen, is door een sociaal contract met elkaar op te stellen, waarbij men een vrijheid inruilt voor veiligheid. Saiyans zijn duidelijk niet in staat deze stap te maken.

Nadat ze hun eigen planeet vernietigd hebben, nemen de Saiyans toevlucht tot een nieuwe planeet: Plant. Wanneer de oorspronkelijke bevolking van de planeet na een jarenlange oorlog uitgeroeid is, krijgt deze planeet een nieuwe naam: Vegeta. Daar worden de Saiyans al gauw gerekruteerd door de tiran Frieza in zijn Galactic Frieza Army.

Frieza en het utilisme

Hoewel dit leger de agressie van de Saiyans wat richting geeft, blijft het een onvoorspelbaar ras. Dit leidt Beerus, de God der vernietiging, ertoe om Frieza op te roepen de Saiyans in hun geheel uit te roeien. Frieza maakte zich ook al zorgen over de Saiyans en besluit gehoor te geven aan deze oproep door de planeet Vegeta in zijn geheel op te blazen.

Hoe moeten we deze handeling moreel gezien beoordelen? Volgens de morele theorie van het utilisme is een handeling moreel juist wanneer hij meer plezier oplevert dan pijn. Het gaat bij het utilisme dus om de maximalisatie van geluk: zoveel mogelijk geluk voor zoveel mogelijk mensen. Gezien de grote hoeveelheid beschavingen die al ten onder is gegaan en hoogstwaarschijnlijk nog ten onder zal gaan door de Saiyans, zou je vanuit het utilisme kunnen beargumenteren dat Frieza moreel geoorloofd is planeet Vegeta op te blazen.

Intuïtief zou je echter zeggen dat het Frieza helemaal niet te doen is om het welzijn van de rest van het universum. Hij is slechts bezorgd zijn eigen macht te verliezen. Waarom is zijn handeling dan toch moreel juist? Dat komt, omdat iemand’s intentie voor het utilisme niet uitmaakt. De theorie kijkt immers alleen maar naar de consequenties van een handeling, niet naar de intenties die aan de handeling voorafgaan. Utilisme wordt daarom ook wel een consequentialistische ethiek genoemd.

De vriendelijke Saiyan

Slechts vier Saiyans overleven de door Frieza uitgevoerde genocide. Eén daarvan is Goku, de hoofdpersoon van de serie. Goku wordt op planeet Vegeta geboren met de naam Kakarot en wordt als jonge Saiyan naar de planeet aarde gestuurd met als doel deze te vernietigen. Vanwege een hoofdwond verliest Goku echter de agressieve inborst van de Saiyans, groeit hij op op aarde en ontwikkelt hij zich tot een compassievol persoon.

Vanwege zijn grote kracht ontwikkelt Goku zich samen met de rest van de Z-Fighters tot een beschermer van de aarde. Hoewel hij daarbij geweld niet uit de weg gaat, zien we in de acties van Goku een hele andere vorm van moraliteit terug dan bij de rest van de Saiyans. Dit valt bijvoorbeeld op wanneer hij de strijd aanbindt met prins Vegeta, een van de andere Saiyans die de verwoesting van de Saiyan-planeet overleefde.

Goku en de categorische imperatief

Wanneer Vegeta samen met zijn vazal Nappa naar aarde komt om de Dragon Balls te zoeken en de aarde te verwoesten, stuit hij daarbij op Goku en zijn vrienden. Uiteindelijk belanden Goku en Vegeta in een tweegevecht. Wanneer Goku wint van Vegeta, weigert hij de Saiyan-prins te vermoorden, ondanks aandringen van zijn vrienden.

Goku’s handelingen komen hier overeen met de ethische theorie die de Duitse filosoof Immanuel Kant uiteen zet. Voor Kant is het van belang om de rationaliteit van de ander altijd te respecteren. Hiervoor stelt Kant twee categorische imperatieven op: regels voor je handelen die altijd opgaan.

De eerste imperatief stelt dat je de ander nooit tot louter middel mag reduceren, bijvoorbeeld door tegen diegene te liegen of hem te doden. Door dit te doen neem je de ander namelijk niet serieus als redelijk persoon, maar gebruik je hem of haar alleen maar om jouw doeleinde te bereiken. De tweede imperatief stelt dat de regel voor je handelen als algemene wet zou moeten kunnen gelden en dus door iedereen redelijkerwijs in te zien zou moeten zijn.

Aan het begin van de serie zien we dat Goku zich aan deze regels van Kant houdt. Hij weigert zijn tegenstanders in eerste instantie te vermoorden. Dit weigert hij bijvoorbeeld bij Vegeta, maar eerder ook al bij Piccolo en later bij Frieza. Interessant genoeg zien zowel Piccolo als Vegeta later de redelijkheid van Goku’s handelen in, waarna ze zich bij hem aansluiten. Vooral in de eerste paar saga’s van Dragon Ball Z voldoet Goku’s handelen dus aan de twee categorische imperatieven van Kant.

Geweld en Katharsis

Ondanks Goku’s morele overwegingen is het niet te ontkennen dat de serie boordevol zit met geweld. Hoewel Kant het eens zou zijn met Goku’s overweging zijn vijanden niet te vermoorden, lijkt dit buitensporige geweld toch moeilijk te verenigen met onze ideeën van moraliteit. Wat zegt dit precies over ons als gamers en kijkers?

Om hier iets zinnigs over te zeggen kunnen we gebruiken maken van het begrip ’catharsis’, van de Griekse filosoof Aristoteles. Hij beschrijft in zijn poetica hoe het kijken naar een tragedie een reinigende werking op de geest kan hebben. Door mee te leven met het verdriet en de ellende van de personages in een toneelstuk, wordt je geest als het ware gereinigd.

Op dezelfde manier zou je kunnen zeggen dat het spelen van een Dragon Ball Z-game of het kijken naar de anime een reinigend effect heeft wat betreft agressie. Wanneer je dus weer eens een rotdag op werk hebt gehad of het verkeer helemaal vast stond op weg naar huis: kijk eens een aflevering Dragon Ball Z of speel een potje Dragon Ball FighterZ. Je voelt je daarna gegarandeerd beter.